Kadim Orta Doğu halklarından farklı olarak Yahudiler, topraklarını Babillilere, Perslere, Yunanlılara ve Romalılara kaybetmelerine karşın tümüyle yok olmaz. Çoğu Yahudi’nin günümüzde de bağlı kaldığı dini gelenekler, Yahudileri bir arada tutar, bir halk olarak yaşaya kalmalarını sağlar. Dahası, Hıristiyanlığın kurucularının hepsi, Hz. İsa, havari ve müritleri, Yahudi’dir. Böylece, büyük ölçüde tadil edilmiş olmakla birlikte, Yahudilerin dini geleneklerini Hıristiyanlık taşır.

İÖ 336 ila 333 yıllarında, Makedonya’nın Grek eğitimli kralı Büyük İskender, Yahudilerin Pers derebeyliklerini fethederek, büyük Pers İmparatorluğunu ele geçirir. Ölümünden sonra dünyaya bıraktığı miras, uzun yıllar süren uluslararası entrika, diplomasi ve savaş halidir. İskender’in imparatorluğu bölündükten sonra ortaya çıkan devletler, bir zamanlar uğruna Mısırlılarla Mezopotamyalıların da savaşmış olduğu topraklar için birbirlerine girer. Kendilerini bu çatışmaların ortasında bulan Yahudilerin bir kısmı, bir dizi kanlı çatışmadan sonra Roma’dan yardım ister. Romalılar, İÖ 63’de Filistin’i alır. Ne var ki, kurtarıcılar beraberlerinde vergi memurlarını da getirmişlerdir. Kısa süre içinde dost olmaktan çıkıp Celile ve Judea12’nın efendileri olurlar; Celile’yi, Herod aracılığıyla denetim altına alıp Judea’yı doğrudan yönetmeye koyulurlar.

Hz. İsa, bu şartlar altında, İÖ 4’de13 dünyaya gelir. Yaşamının ilk yılları hakkında pek az şey bilinmektedir. Vaaz vermeye başlayınca öylesi büyük kalabalıklar toplar ki, Yahudi önderler itibar kaybetmekten korkar olurlar. Hz. İsa’nın Romalılar ile “uzlaşma” çabalarında kendilerinin ve kukla hükümetlerinin elini zayıflatacağından endişelenmektedirler. Nitekim Hz. İsa’nın kendisini İsraillileri kurtarmak üzere Tanrı tarafından gönderilen Mesih olduğunu açıklamasını fırsat bilip O’nu suçlar, Romalı vekil ya da Judea valisi Pontius Pilate’nin14 huzuruna çıkarırlar. Hz. İsa’nın, İS 30’da çarmıha gerilmek suretiyle öldürülmesi, Romalılar ve Kudüs Yahudilerinin önde gelenleri için müritlerini bir siyasi tehdit unsuru olmaktan çıkarır.

Hz. İsa’nın müritlerinin O’nun doğumu, sözleri, yaptıkları, çektikleri, ölümü, yeniden dirilişi ve bunların insanlık için ifade ettiklerine olan inançları yeni bir dinin temelini oluşturur. Dünya, Hıristiyanlığın sahneye çıktığı dönemlerde yeni bir inancı benimsemeye hazırdır; Yehova’nın seçilmiş insanları olarak pek çok Yahudi umutlarının gerçekleşmesini sağlayacak bir önderin ortaya çıkmasını beklemektedir. Bu önderin Romalılarla aralarındaki ciddi siyasi sorunların da üstesinden geleceği beklentisi içindedirler. Ne ki, Hz. İsa böylesi siyasi beklentilere cevap verememiştir. İlk Hıristiyanlar, Hz. İsa’nın yaşamının ve ölümünün, siyasi beklentilerini değil, dini umutlarını karşılayacağına inanan Yahudilerin arasından çıkar.

Hıristiyanlık için şartlar, İsrail’in dışında da müsaittir. İskender’in fethinden sonra Grek kültürü Orta Doğu’ya yavaş yavaş yayılırken, Grekçe daha hızlı davranmış, Hıristiyanlık öğretisini duyurmayı mümkün kılan ortak bir dil oluşturmuştur. Dahası, Hz. İsa’nın yaşadığı dönemde, Roma İmparatorluğu Akdeniz havzasını tümüyle ele geçirmiş ve yer yer kıyıdan içeriye nüfuz etmiştir. Misyonerler, bu geniş alanda Roma hukukunun koruması altında ve tek bir hükümete muhatap olmanın rahatlığıyla seyahat etme imkânına kavuşurlar. Havari Pavlus ve diğer ilk misyonerler, en azından dil ve siyaset kurumları itibariyle yekvücut olan bu ortamda, bir asır önce mümkün olamayacak bir hızla Hıristiyanlığı yayar.

Ne var ki, Hıristiyanlık, söz konusu Yahudi mirasıyla ilgili sorunlar yaşayacaktır. Yeni Ahit döneminin başında, Yahudiler, Yehova ve O’nun Yasası’nın genel kabulüyle ilgili eski sorunu halletmişlerdir, ama nazik bir sorun daha vardır: Yasa’ya nasıl uyulacağı sorunu. Yasa, öngörülen birtakım kurallara biçimsel olarak uyum meselesi mi, yoksa sınırsız ahlaki ve ruhani gelişime, uyarlamaya ve tefsire açık bir ruh ve niyet midir?(PR)