İÖ Altıncı yüzyıla kadar Yunan toplumu ve ondan önceki tüm medenileşmiş toplumlar, bilincin maddi dünyasını, tanrılar ve ejderhalara dair hikâyeler, yarı tanrı krallar ve kahramanlar aracılığıyla açıklamaya uğraşır. Kutsal varlıkların kaprislerine odaklı bu efsaneler, insan aklı veya tecrübesiyle değerlendirilmeye ve denetlenmeye kapalıdırlar. Mitler, maddi dünyanın doğasının, değişim ve sorunlarının ve insanoğlunun kaderinin hesabını tanrıların davranışlarına verirdi. Dolayısıyla, tanrıların insanoğlunun yararına olabilecek değişiklikleri yapmalarını sağlamak, onların arzularını/tutkularını öğrenip kurbanla, kefaretle, büyülü sözler, şarkılar, ilahiler ve dualarla ikna edilmelerine bağlıydı. Bunun nasıl yapılacağı bilgisi ise rahip aristokrasisinin tekelindeydi. Bu sınıf elindeki gücü, sahip olduğu sırları kıskançlıkla saklayarak, ayinlere dinin amacına ve değerine kendileri kadar inananlardan başkalarını asla kabul etmeyerek korurdu.

Yunanca konuşan düşünürler, İÖ Altıncı yüzyılın başından Dördüncü yüzyıla kadar, Orta Doğu efsanelerinin içeriğiyle/özüyle ilgilenmeye başlar. Kimileri dünyayı kutsal kozmoloji temelinde açıklayan eski geleneğe sadık kalırken, kimileri de rahip aristokrasisinin entelektüel engellemelerine takılmayarak, derine iner, pragmatik ve “doğal” bir olası açıklamanın peşine düşer; insanoğlunu ilgilendiren her konuyu -beşerin orijinini, fıtratını, dünyanın, insanların ve insan topluluklarının varlık nedenini- geniş bir menzilde ve rasyonel biçimde tetkik ile muhakemeye tabi tutarlar. Nitekim, Yunan spekülatif düşüncesi, Dördüncü yüzyılın sonlarına doğru, bu konularda öylesi bilge bir düzeye ulaşır ki, bugün bile insanlar, iki bin beş yüz yıl önce bu konularda sorulan soruları ve bu sorulara Yunan düşünürlerin verdiği cevapları, en az iki alanda, felsefe ve siyaset alanlarında inceleme ihtiyacı hissetmektedirler.

Felsefe ve siyaset sorunlarını Yunanlıların algıladığı biçimde formüle ederek sistemleştiren iki büyük düşünür, Atinalı Eflâtun ve onun bir süreliğine öğrencisi olan Aristo’dur. Eflâtun’un, Aristo’nun düşünce tarzı ile hocası Sokrat’ın görüşlerinden özü itibariyle büyük ölçüde etkilendiği ise bir diğer gerçektir. (JS)